PAPATYA BİLİM YAYINCILIK EĞİTİM A.Ş.

bilimsel kitaplar, üniversite ders kitapları, teknik kitaplar     English


farkımız kitaplarımızda...     tüm üniversiteler bu kitapları okutuyor...     papatya bilim  


 Ana Sayfa

 

Hakkımızda


e-Kitap Projesi


Kitapların Listesi

Basılacak Kitaplar

Satış/Pazarlama


Bizimle Çalışmak


İletişim/Bize Ulaşın


Periyodik Dergi

Post-Edu Enstitüsü

Kitap Fuarı Duyuru

Kurumsal Hizmetler

Kitap Fiyat Listesi (PDF)

Kitapların Tüm Listesi

 e-Kitap Çalışmalarımız

Mühendislik Kitapları

Programlama Kitapları

İşletme Kitapları

Dilbilim Kitapları

 

Kitap Ana Dağıtım:

İstanbul-Cağaloğlu

Tel: +90-212-527 52 96

Faks: +90-212-527 52 97

cagaloglu@papatyabilim.com.tr

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tesis Planlaması - Endüstri Mühendisliği

Prof. Dr. Kenan ÖZDEN

 

 

 

 

 

 

 

ISBN: 978-605-9594-07-3

2. basım, Ekim 2016, 500 sayfa

(16,5x24 cm2), 80 gr 1. hamur kağıt


Tesis Planlaması PDF içindekiler                           şimdi satın al


Arka kapak yazısı. Bu kitabın amacı, üniversitelerin endüstri mühendisliği, makine mühendisliği ve diğer mühendislikler ile mimarlık ve işletme bölümleri öğrencilerine,  gerçekleştirilebilir bir girişim fikrinin ardından bu düşüncenin somut olarak yaşama geçirilmesi sürecinde yapılması gereken tesis planlama ve yerleşim düzeni çalışmalarıyla ilgili bilgi ve teknikleri öğrenebilecekleri ders kitabı veya yardımcı ders kitabı olanağını sunmaktır. Ayrıca ülkemizde gelişmekte olan tesis planlama ve kurma kültürüne katkıda bulunarak;  mühendislere, mimarlara, girişimcilere, işletmecilere,  planlamacılara ve araştırmacılara yararlanabilecekleri teknik bir başvuru kaynağı sağlamaktır.

 

Kitapta, endüstri ve hizmet işletmelerinin kuruluş çalışmalarının neler olduğu, özet nitelikte toplu bir bakışla bütünsellik ve etkileşim içinde incelendikten sonra,  tesis planlama çalışmaları için veri oluşturan pazar araştırması ve istem öngörülemeden ürün ve süreç tasarımlarına,  kapasite ve yer seçiminden makine ve donanım miktarları ile alan hesaplamalarının ve yerleşim planlarının hazırlanmasına kadar yapılması gereken tesis planlama çalışmaları bir süreç içinde ele alınmıştır. Bir işyerini somutlaştıran tesis planlama süreci, sistem yaklaşımıyla işyeri/fabrika bütününden bölüm özeline giden, geniş bir amaçlar yelpazesini gözeten, analitik ve grafiksel yaklaşımları bütünleştiren bir anlayışla kapsamlı ve bol örnekli olarak incelenmiştir.

 

TÜBA Ödüllü Kitabımız...                       Mühendislik Dalında 2010 En İyi Ders Kitabı Ödülü


       


Türkiye'nin İnternet Kitapçısı TDK Bilim - www.tdk.com.tr


 

İÇİNDEKİLER

Önsöz

KISIM I. TESİS PLANLAMA ÖN İŞLEVLERİ

Bölüm 1. Kuruluş Çalışmaları

1.1. Sistem Olarak İşletme

1.2. Kuruluş Çalışmalarının Kapsamı 

1.3. Evreleri Bakımından Kuruluş Çalışmaları

1.4. İşletmenin Fiziksel Yapısını Ortaya Çıkaran Kuruluş Çalışmaları

 1.4.1.Pazar Araştırması

 1.4.2.Ürün Tasarımı

 1.4.3.Kapasite Seçimi

 1.4.4.Süreç Tasarımı

 1.4.5.Yapılsın-Alınsın Kararlarının Verilmesi

 1.4.6.Yer Seçimi

 1.4.7.Yerleşim Düzeni Tasarımı

1.4.8.  Yapı Seçimi ve Tasarımı

 1.4.9.Malzeme Devinimi Sisteminin Tasarımı

 1.4.10. Sermayenin Bulunması

 1.4.11. Hukuksal Yapının Belirlenmesi

 1.4.12. Fiyatlama

 1.4.13. Çeşitlendirme

1.5. Özet

1.6. Sorular

 

Bölüm 2. Pazar Araştırması ve İstem Öngörüleme

  2.1. Pazar Araştırmasının Amaç ve Kapsamı

  2.2. Pazar ve İstemi Etkileyen Etmenler

  2.3. Pazar Araştırması Kavramı ve Süreci

  2.4. Öngörülerin Anlam ve Önemi

  2.5. Öngörü Türleri

  2.6. İstem Öngörü İlkeleri

  2.7. İstem Öngörüleme Yaklaşımı

  2.8. Öngörüleme Aşamaları

  2.9. Öngörü Yöntemleri

 2.9.1. Deneyim ve Sezgiye Dayanan Yöntemler

  2.9.1.1. Delphi Tekniği

  2.9.1.2. Görüş Toplama Tekniği

  2.9.2. Ekonometrik Yöntemler

  2.9.3.Zaman Serisi Çözümleme Yöntemleri

  2.9.3.1 Ortalama Yöntemiyle Öngörü

  2.9.3.2. Son Dönemdeki Veri Yoluyla Öngörü

  2.9.3.3. Hareketli Ortalamalar Yöntemiyle Öngörü

  2.9.3.4. Üssel Düzeltme Yöntemiyle Öngörü

  2.9.3.5. Enküçük Kareler Yöntemi

  2.9.3.6. Trende Oranlama Yöntemi

2.10. QM Programıyla İstem öngörüleme Örnekleri

2.10.1. Son Dönemdeki veri Yoluyla Öngörü

2.10.2. Hareketli Ortalamalar Yöntemiyle Öngörü

2.10.3. Üssel Düzeltme Yöntemiyle Öngörü

2.10.4. En Küçük Kareler Yöntemiyle Öngörü

2.10.5. Trende Oranlama Yöntemiyle Öngörü

2.10.6. Ekonometrik Yalın Regresyon Yöntemiyle Öngörü

2.10.7. Ekonometrik Çoklu Regresyon Yöntemiyle Öngörü

2.11. Özet

2.12. Sorular

 

Bölüm 3. Ürün ve Süreç Tasarımı

3.1. Ürün Tasarımı Nedenleri

3.2. Ürün Ömrü ve Yaşam Eğrisi

3.3. Ürün Tasarımı

3.4. Ürün Tasarımı Süreci

3.4.1. Yeni Ürün Seçeneklerinin Geliştirilmesi

3.4.2. Ürün Değerlendirmesi ve Seçimi

3.4.3. Ön Tasarımın Yapılması

3.4.4. Ayrıntılı Tasarımın Yapılması

3.4.5. İlkörneğin Yapımı

3.4.6. Testlerin Yapılması

3.4.7. Tasarımın Kesinleştirilerek Deneme Üretimi Yapılması

3.4.8. Ürün Tasarım Sürecinin Başarısı ve Çıktıları

3.5. Ürün Tasarımı İlkeleri

3.6. Ürün Tasarımını Etkileyen Etmenler

3.6.1. İşletme Politikaları

3.6.2. Pazarlama Olanakları

3.6.3. Ürün Özellikleri

3.6.4. Ekonomik Etmenler

3.6.5. Üretim Olanakları

  3.7. Müşteriye Yönelik Tasarım

  3.8.Süreç Tasarımı

  3.9.Süreç Türleri

  3.10. Süreç Seçimi 

 3.10.1. Sürekli Süreç

 3.10.2. Kesikli Süreç 

  3.10.3. Proje Türü Süreç

  3.11. Ürün Çözümlemeleri

3.11.1.Kurgu Çiziti

3.11.2. İşlem Süreç ve Temel Süreç Çiziti

3.11.3. İş Akımı Çiziti

 3.12. Donanım Araçlarının Seçimi

  3.13. İş Tasarımı

 3.14. Süreç Tasarımının Çıktıları

  3.15. Yapılsın - Alınsın Kararlarının Verilmesi

  3.16. Özet

  3.17. Sorular

 

Bölüm 4. Kapasite Seçimi ve Planlaması

4.1. İşletme Büyüklüğü ve Kapasite

4.2. Kapasite Seçimini Etkileyen Etmenler

4.3. Kapasite Türleri

 4.3.1. Kuramsal Kapasite

 4.3.2. Normal Kapasite

4.3.3. Zorlanmış Kapasite

4.3.4. Gerçek Kapasite

4.3.5. Aylak Kapasite

4.3.6. Diğer Kapasite Türleri

  4.4.Normal Kapasiteyi Etkileyen Etmenler

4.5.Kapasite Planlaması Stratejileri ve Dengelemesi

4.6.Kapasite Planlamasının Temel Belirleyicileri

  4.7.Kapasite Planlamada Zaman Kavramı

  4.8.Üretim ve Kısa Dönemde Kapasite Planlaması

  4.9.Ölçeğe Göre Getiri ve Uzun Dönemde Kapasite Planlaması

  4.10. Hizmet İşletmelerinde Kapasite Planlaması

  4.11. Özet

  4.12. Sorular

4. Bölüm Eki: Bir Kapasite Raporu Örneği

 

Bölüm 5. Yer Seçimi

  5.1. Yer Seçimi Sorununu Doğuran Nedenler

  5.2. Yer Seçimi İlkeleri

  5.3. Yer Seçimini Etkileyen Etmenler

5.4. Yer Seçimi Süreci

5.4.1. Ülke Seçimi

5.4.2. Bölge Seçimi

5.4.3. Yöre Seçimi

5.4.4. Arsa Seçimi 

  5.5. Yer Seçiminde Kullanılan Teknikler

5.5.1. Histogram Tekniği

5.5.2. Gelir Oranı Karşılaştırması Tekniği

5.5.3. Ölçülemeyen Etmenlerin Sayısallaştırılması Tekniği

5.5.4.Ölçülebilen ve Ölçülemeyen Maliyet Etmenlerinin

Değerlendirilmesi

5.5.5. Boyut Çözümlemesi

5.5.6. Başabaş (Sıfır Kâr) Noktası Tekniği

 5.5.7.Ulaştırma Maliyetlerinin Enküçüklenmesi Tekniği

5.5.7.1. Zikzaklı Uzaklık Varsayımına Göre Hesaplama

5.5.7.2. Düz Uzaklığın Karesi Varsayımına Göre Hesaplama

5.5.8. Ulaştırma Modeli

  5.6. Örnek Problem

5.7. Özet

5.8. Sorular

  Kaynakça

 

KISIM II. MALZEME DEVİNİMİ İŞLEVİ VE MALİYETLERİ

Bölüm 6. Malzeme Devinimi İşlevi

  6.1. Malzeme Devinimi ile İlgili Kavramlar

6.1.1.Malzeme 

6.1.2.Malzeme Devinimi

6.1.3.  Devinimle İlgili Diğer Kavramlar: Ulaşım, Aktarma, Birim Yük

  6.2. Malzeme Devinimi Etkinlikleri

  6.3. Malzeme Devinimi Etkinliklerinin Bölümlenmesi

6.3.1. Belirgin Malzeme Devinimi Etkinlikleri

6.3.2. Karışık Malzeme Devinimi Etkinlikleri

6.3.3. Fiziksel Dağıtım İşlevi Olarak Nitelenen Devinim Etkinlikleri

  6.4. Malzeme Devinimi Etkinliklerinin Üretim İşlevi Açısından Yararları

  6.5. Malzeme Devinimi Araçları

6.5.1. İleteçler

6.5.2. Vinçler ve Ağır Yük Asansörler

 6.5.3. Endüstriyel Yük Araçları

6.5.4. Diğer Devinim Araçları ve Taşıma Kapları

  6.6. Malzeme Devinimi Araçlarının Seçimi

 6.7. Malzeme Devinimi Sistemi Tasarım ve İyileştirme Amaçları

6.7.1. Maliyetleri Düşürme

6.7.2. Üretim Kapasitesini Artırma

6.7.3. Çalışma Koşullarını Geliştirme

6.7.4. Malzeme Kaybını Önleme

6.7.5. Dağıtımı Geliştirme

  6.8.  Malzeme Devinimi İlkeleri

6..9.Malzeme Devinimi Sisteminin Tasarımı

6.10. Özet

6.11. Sorular

 

Bölüm 7. Malzeme Devinimi Maliyet Giderleri ve İşyeri Tasarımı

7.1. Malzeme Devinimi Maliyet Giderleri Kavramı

7.2. Malzeme Devinimi Maliyet Giderlerinin Saptanma Nedenleri

7.3. Malzeme Devinim Maliyetini Belirlemeyi Güçleştiren Etkenler

7.4. Malzeme Devinimi Maliyet Giderleri Ayrımı 

 7.4.1. Dolaysız Maliyet Giderleri

 7.4.1.1. Donatım Giderleri

 7.4.1.2. İşgücü, Giderleri

 7.4.2. Genel Maliyet Giderleri

7.5. Seçenek Değerlendirilmesinde Etkili Olan Gider Etmenleri

 7.5.1. Dolaylı Gider Etmenleri 

 7.5.1.1. Yöntem ya da Donatına Bağlı Dolaylı Gider Etmenleri

 7.5.1.2. Yönetim Etkinliğine Bağlı Dolaylı Gider Etmenleri

 7.5.2. Belirsiz Gider Etmenleri 

 7.5.2.1. Yöntem ya da Donatıma Bağlı Belirsiz Gider Etmenler

 7.5.2.2. Yönetim Etkinliğine Bağlı Belirsiz Gider Etmenleri

 7.5.3. Soyut Etmenler 

 7.5.3.1. Donatım ya da Yapımcıya Bağlı Soyut Etmenler

 7.5.3.2. Yönetime Bağlı Soyut Etmenler

  7.6. Yerleşim Düzeninin Malzeme Devinimi Maliyetini Etkilemesi

  7.7. Yerleşim Düzenine Göre Değişen Malzeme Devinimi Mal. Hesap.

 7.7.1. Hesaplamada Kullanılan Veriler

 7.7.2. Yerleşim Düzenine Göre Değişen Devinim Giderleri Hesabı 

 7.7.3.Birim Uzaklıklar için Devinim Maliyetleri Matrisi Hesabı

  7.8.  Örnek Problem

7.9.  Özet

7.10. Sorular

Kaynakça

 

Kısım III. Tesis Planlama Süreci

Bölüm 8. Tesis Planlama Süreci ve Bilgilerin Toplanması

8.1. Tesis Planlama Süreci

8.2. Tesis Planlama Sorununun Tanımlanması

 8.2.1. Sorunun Belirlenmesi

 8.2.2. Sorun Alanının Belirlenmesi

 8.2.2.1. Tesis Planlama Sisteminin Temel Öğeleri

8.2.2.2. Tesis Planlamanın İçeriği ve Evreleri

 8.2.2.3. Sorun Alanı

 8.2.3. Amacın Belirlenmesi

8.2.4. Varsayım ve Sınırlamaların Belirlenmesi

8.3. Bilgilerin Toplanması

8.3.1. Bilgi Toplama Süreci

 8.3.2. Bilgi Türleri (Ü, N, R, D, Z)

 8.4. Özet

 8.5. Sorular

 

Bölüm 9. Sorunun Çözümlenmesi: Malzeme Akımı ve Etkinlik

İlişki Çözümlemeleri

  9.1. Sorunun Çözümlenmesi

  9.2. Nicelik-Çeşit Çözümlemeleri ve Yerleşim Düzeni Türleri

9.2.1. Değişmez Konumlu Yerleşim Düzeni

9.2.2. Ürüne Göre Yerleşim Düzeni 

9.2.3. İşleme Göre Yerleşim Düzeni

9.2.4. Grup Teknolojisi/Hücresel  Üretim Yerleşim Düzeni 

  9.3. Malzeme Akımı Çözümlemeleri

9.3.1. Çizgesel Araçlarla Malzeme Akımlarının Çözümlenmesi

9.3.2. Gezi Çizelgesiyle Malzeme Akımı Niceliklerinin Belirlenmesi

 9.3.2.1. Gezi Çizelgesinin Anlam ve Önemi

9.3.2.2. Gezi Çizelgesinin Özellikleri

9.3.2.3. Malzeme Akımı Ölçü Birimi: Birim Yük 

 9.3.2.4. Gezi Çizelgesinin Hazırlanmasında Temel Alınan Bilgiler

9.3.2.5. Gezi Çizelgesinin Hazırlanması

9.3.2.6. Gezi Çizelgesinin Kullanım Alanları

9.3.3. Malzemelerin Genel Akış Biçimlerinin Belirlenmesi

9.3.3.1. Kurgu (Montaj) Hattı Malzeme Akımı Biçimleri

9.3.3.2. Yatay Üretim Hattı Malzeme Akımı Biçimleri

9.3.3.3. Dikey Üretim Hattı Malzeme Akımı Biçimleri 

  9.4. Etkinlik İlişki Çözümlemelerinin Yapılması

9.4.1. Etkinlik İlişkilerinin Anlam ve Önemi 

9.4.2. Etkinlik İlişkilerinin İlişki Çizelgesinde Özetlenmesi

9.4.3. Gezi Çizelgesi-İlişki Çizelgesi Dönüşümü

  9.5. İlişki Çizitinin Hazırlanması 

  9.6. Özet

  9.7. Sorular 

 

Bölüm 10. Alan Gereksinimlerinin Belirlenmesi

  10.1. Makine Sayılarının Hesaplanması

10.1.1. Üretim Niceliklerinin Belirlenmesi

10.1.2. Ürüne Göre Yerleşimde Bölüm Makine Sayısının Hesaplanması

10.1.3.İşleme Göre Yerleşimde Bölüm Makine Sayısı Hesabı

10.1.4. Örnek Problem

  10.2. Alan Gereksinimlerinin Hesaplanması

  10.2.1.Hesaplama Yöntemi

10.2.2. Dönüştürme Yöntemi

10.2.3.Alan Standartları Yöntemi

10.2.4. Kabataslak Yerleştirme Yöntemi

10.2.5. Trend (Oranlama) Yöntemi

10.3.  Eldeki Alanın Dikkate Alınması

10.4. Özet

10.5. Sorular

 

Bölüm 11. Seçeneklerin Araştırılması

 11.1. Çözüm Seçeneklerinin Araştırılması Süreci

11.2. Alan İlişki Çizitiyle Çözüm Seçeneklerinin Yaratılması

11.2.1. Birim Alan Bloklarını Kaydırma Yöntemi

11.2.2.  Kareli Kâğıt Üzerinde veya Bilgisayarla Ölçekli Çizim Yöntemi

11.3. Çözümsel Yaklaşımlarla Çözüm Seçeneklerinin Yaratılması

11.4. Değiştirici Etkenlerin Dikkate Alınması

 11.4.1. Malzeme Devinimi Sistemi

11.4.1.1. Malzeme Devinimi Sistemi Tasarım Evreleri

11.4.1.2. Malzeme Devinimi Tasarım Sisteminin Temel Öğeleri

11.4.2. Yapı Özellikleri ve Yapı Tasarımı 

11.4.2.1. Yapı Seçimi ve Tasarımı Evreleri

11.4.2.2. Tek ve Çok Katlı Yapılar

11.4.2.3. Yapılarda Çatı Duvar Aydınlatma Yalıtım ve İklimlendirme

11.4.2.4. Yapı Tasarımında Göz Önünde Bulundurulacak Durumlar 

11.4.3. Diğer Etkenler

11.5. Sınırlamaların Dikkate Alınması

11.6. Özet

11.7. Sorular

 

Bölüm 12. Karşılaştırma, Seçim ve Uygulama

12.1. Değerlendirme Ölçütlerinin Belirlenmesi

12.2. Seçeneklerin Ölçütler Açısından Değerlendirilmesi

12.2.1. Değeri Ölçülebilen / Nesnel Ölçütler

12.2.2.Değeri Ölçülemeyen / Öznel Ölçütler

12.3. Seçeneklerin Karşılaştırılması

12.3.1. Maliyet Karşılaştırma Yöntemi

12.3.2. Yarar ve Sakıncaların Karşılaştırılması Yöntemi

12.3.3.Nitel Karşılaştırma Yöntemi

12.3.4. Aynı Ölçekte Puanlama Yöntemi 

12.3.5. Değişik Ölçekte Puanlama Yöntemi

12.3.6.Çift Ağırlıklandırma Yöntemi

12.3.7.  Boyut Çözümlemesi

12.4. Eniyi Seçeneğin Belirlenmesi 

12.5. Ayrıntılı Yerleşim Düzeni Tasarımının Yapılması

12.6. Çözümün Uygulanması İzlenmesi ve Düzeltilmesi 

12.6.1.Yerleşim Planlarının Uygulanması 

12.6.2.İzleme

12.6.3. Düzeltme

12.7. Özet

12.8. Sorular

Kaynakça

 

Kısım IV. BÜTÜNSEL TESİS PLANLAMA SORUNLARI İLE İLGİLİ MODEL VE TEKNİKLERİ

Bölüm 13. Egemen Ürünü Temel Alan Model ve Teknikler

 13.1. Bütünsel Tesis Planlama Sorunları

13.2. Bütünsel Tasarım Model ve Teknikleri  

13.3.  Modellerde Temel Alınan Etkinlik Ölçüsü

13.4. Model ve Tekniklere İlişkin Varsayımlar

13.5. Egemen Ürünü Temel Alan Model ve Teknikler 

13.5.1.  Çizgesel Model ve Teknikler

          13.5.2.  Gezgin Satıcı Modeli (GSM)

                   13.5.2.1. Gezgin Satıcı Modeli ve Yerleşim Düzeni Sorunu

13.5.2.2.  Etkinlik Matrisi

13.5.2.3. Gezgin Satıcı Modelinin Kurulması

13.5.2.4. Gezgin Satıcı Modeli Çözüm Algoritmaları

13.5.2.5. Shapiro’nun Dallandırıp Sınırlama Algoritması 

13.6. Özet

13.7. Sorular

 

Bölüm 14. Tüm Ürünleri Temel Alan Çizgesel Model ve Teknikler

14.1. Tüm Ürünleri Temel Alan Model ve Teknikler

14.2. Çizgesel Model ve Teknikler

14.3. Sıra Çözümlemesi

14.4.  Sargı Çözümlemesi 

14.5. Gezi Çizelgesi Yöntemi

14.5.1. Varsayım ve Sınırlamaların Belirlenmesi 

14.5.2. Gerekli Bilgilerin Toplanması 

14.5.3. Başlangıç Yerleşim Düzeni Planının Belirlenmesi 

14.5.4. Gezi Çizelgesinin Varsayımlara Göre Düzenlenmesi

14.5.5. Yerleşim Planının İdeal ve Gerçek Etkinliklerinin Belirlenmesi

14.5.6.Yerleşim Düzeni Planının İyileştirilmesi 

14.5.7. Yöntemin Yinelenerek Daha İyi Çözümlerin Bulunması

14.6. Sezgisel (Heuristic) Çizge Yöntemi

14.6.1.Modelin Kurulması

14.6.2.Sezgisel Çizge Çözüm Tekniği 

14.7. Özet

14.8. Sorular

 

Bölüm 15. Tüm Ürünleri Temel Alan Matematiksel Model ve Teknikler

  15.1. Kareli Tamsayı Programlama Modeli  

  15.2. Kareli Tamsayı Programlama Modeli Çözüm Teknikleri

  15.3. Gavett ve Plyter Tekniği

  15.4.  Wimmert Tekniği

  15.5. Özet

  15.6. Sorular

 

Bölüm 16. Bilgisayar Çözümlü Sezgisel Model ve Teknikler

 16.1. Genel Olarak Bilgisayar Çözümlü Model ve Teknikler

 16.2.  Model ve Tekniklerin Karşılaştırılması

 16.3. CRAFT: Olanakların Bilgisayarla Göreli Yerleştirilmesi Tekniği

 16.3.1. CRAFT’ın Varsayımları

16.3.2. CRAFT Bilgisayar Programının Girdileri

16.3.3. CRAFT Algoritmasının Matematiksel Temelleri

16.3.4. CRAFT Algoritması

16.3.5. CRAFT’a Yapılan Eleştiriler

16.3.6. CRAFT Tekniğinde Yeni Boyutlar 

16.3.7.Bilgisayar Uygulama Örneği

16.3.8. Elle Çözüm Örneği

16.4. CORELAP: İlişki Çizelgesine Göre Bilgisayarla Yerleşim Planlaması

16.4.1.CORELAP’ın Varsayımları

16.4.2.CORELAP’ta Kullanılan Terimler

16.4.3.CORELAP’ ın Sezgisel Yaklaşımı

16.4.4.Programın Girdileri

16.4.5. Programın Çıktıları

 16.5. ALDEP

 16.5.1.  ALDEP’in Genel Yaklaşımı

 16.5.2.Programın Girdileri 

 16.5.3. ALDEP’ in Yöntemi

 16.6. Özet

 6.7. Sorular

 Kaynakça

 

Dizin


             


ÖNSÖZ

Olumlu bir fizibilite çalışması ile desteklenmiş her girişim fikrinin ardından, bu fikrin yaşama geçirilmesiyle ilgili bir dizi teknik ve ekonomik nitelikli çalışmadan oluşan bir sürece geçilir. Yatırım fikrini, mal veya hizmet üretmeye yönelik olarak somutlaştıran bu sürece, tesis tasarımı ve planlaması ya da işyeri/fabrika tasarımı çalışmaları adı verilir. Öte yandan tesis ve işyeri kavramları, mal veya hizmet üretilen tüm işletmelerin somut yapısını kapsadığından, mal üretiminin yapıldığı fabrika ya da atölye kavramlarından daha geniş kapsamlı bir sözcüktür. Kitapta ele alınan ilke ve yaklaşımlar temelde hem mal hem de hizmet üretimi tesisleri için geçerli olduğundan başlıkta tesis ve işyeri sözcükleri özellikle vurgulanmıştır.

Bu kitapta öncelikle bir süreç ve bilgi akışı içinde tesis kuruluş çalışmaları bütünsel bir yaklaşımla ele alınmış, daha sonra da en kapsamlı tasarım ve yerleşim sorununu oluşturan “yeni bir tesisin planlanması ve yerleşim düzeni” sorunu incelenmiştir. Kitapta ayrıca, kurulu işletmelerde karşılaşılan çeşitli tasarım ve yerleşim sorunlarının da nasıl çözüleceğine yer verilmiştir. Çalışmada, tesis içi malzeme hareketlerinin yoğun olduğu işletmelerin tasarım ve yerleşim sorunları ön plana alınmakla birlikte, yaklaşımın sınırları karargâh, okul, hastane gibi hizmet işletme ve kuruluşlarının tasarım ve yerleşimini kapsayacak biçimde geniş tutulmuştur.

Tesis planlaması, türü ne olursa olsun bir işletmenin kuruluşuyla ilgili olarak yapılması gereken bir dizi çalışmadan önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bir tesisin tasarım çalışmalarının etkili bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için soruna sistem yaklaşımı içinde eğilmek gerekir. Bu da, tesis planlama çalışmalarının kuruluş çalışmaları bütünü içindeki yerinin anlaşılmasını ve bu bütün içindeki karşılıklı etkileşimlerin göz önünde bulundurularak tasarımın gerçekleştirilmesini zorunlu kılar. Bu amaçla birinci kısımda, kuruluş çalışmaları genel olarak incelenerek başlıca kuruluş çalışmaları arasında nasıl bir veri alışverişi olduğu ve dolayısıyla tesis ve yerleşim düzeni sisteminin tasarımlanması için gereken verilerin nasıl yaratıldığı, bir bütünlük içinde ele alınmıştır. Yine birinci kısımda, tesis planlama çalışmaları içinde ön işlev konumunda olan “Pazar araştırması ve istem öngörüleme”, “ürün ve süreç tasarımı”, ”kapasite seçimi ve planlaması” ve  “yer seçimi”  konuları ayrı bölümler olarak incelenmiştir.

Endüstri türüne göre değişmek üzere, üretim maliyetinin %20 ile %50’sini malzeme devinimi (hareketleri) maliyeti oluşturmaktadır. Malzeme devinimi maliyetinin oranı ise yerleşim düzeninin biçimiyle yakından ilgili bulunmaktadır. Çünkü malzeme taşıma uzaklığı, işyeri içinde bölümlerin, bölüm içinde de makine ve diğer olanakların birbirlerine göre yerlerine bağlı olduğundan; taşıma uzaklığının bir işlevi olan malzeme devinimi maliyeti de yerleşim düzeninin biçimine göre değişmektedir. Bu nedenle, bir kez ya da uzun aralıklarla yapılan ve toplam devinim maliyeti üzerinde önemli ve kalıcı bir etki yaratan yerleşim düzeni tasarımında ilk amaç, malzeme devinimi maliyetinin enküçüklenmesidir. Üstelik bu amaç, diğer yerleşim planlaması amaçlarının da gerçekçi bir temsilcisi olduğu gibi, değişik yerleşim düzeni seçeneklerinin karşılaştırılması bakımından da iyi bir ölçüt oluşturmaktadır. Bu amaçla ikinci kısımda “malzeme devinimi işlevi” ile ilgili kavramlar, etkinlikler, araçlar bir bölüm olarak ele alındıktan sonra,malzeme devinimi  maliyet giderlerinin türleri”, yerleşim düzeni tarafından etkilenen malzeme devinimi maliyet giderleri ile bu giderlerin hesaplanması ayrı bir bölüm olarak incelenmiştir.

Üçüncü kısımda ise ilk iki kısımda elde edilen bilgilerin ışığında, tesis ve yerleşim düzeni planlaması sürecinin hangi aşamalardan ve ne gibi işlemlerden geçilerek gerçekleştirileceği sistem yaklaşımıyla kapsamlı olarak incelenmiştir. Üçüncü kısım tesis tasarım sürecinin aşamalarına bağlı olarak beş bölüm halinde ele alınmıştır.

Kısımda, tesis planlama süreci, sistem yaklaşımının bir gereği olarak “tesis (işyeri) sistemi” genelinden “bölüm altsistemleri” özeline doğru gelişen bir akış içinde ardışık olarak uygulanarak, blok yerleşim planı ile bölüm içi yerleşim planlarının elde edilmesi incelenmiştir. Tasarım sürecinde, malzeme devinimi maliyet ve etkinliklerini enküçüklemeyi ya da aralarında yoğun ilişkiler bulunan olanakların (bölüm, donanım araçları vb.) komşu yapılmasını amaçlayan bir yaklaşım izlenmiştir. Bununla birlikte seçeneklerin araştırılması aşamasında, bu yolla ortaya koyulan yerleşim düzeni planlarının, diğer yerleşim düzeni amaçlarıyla, var olan sınırlama ve olanaksızlıkları da gözetecek biçimde değiştirilerek geliştirilmesine olanak verilmiştir. İzlenilen tasarım süreci bu özelliğiyle, öngörülen tüm tesis planlama ve yerleşim düzeni amaçlarını gözeten, dengeli ve gerçeklere uyan yerleşim düzeni seçeneklerinin yaratılmasına olanak vermektedir ki bu durum da sistem yaklaşımının bir gereğidir. Öte yandan, ‘‘en uygun seçeneğin belirlenmesi’’ aşamasında ölçülebilen ve ölçülemeyen tesis planlama ve yerleşim düzeni ölçütlerini hesaba katmayı gerektiren seçim tekniklerinin önerilmiş olması da, tasarım sürecinin bir bakıma “çok amaçlı ve çok ölçütlü olma” özelliğini pekiştirmiştir.

Yine bu kısmın “çözüm seçeneklerinin araştırılması” bölümünde çeşitli “çözümsel” (analitik) ve “çizgesel” (grafiksel) yaklaşımların, amacı gerçekleyen yerleşim düzeni plan seçeneklerinin yaratılması amacıyla ayrı ayrı ya da bütünleştirilerek nasıl kullanılacağı da incelenmiştir. Planlama sürecinin çok önemli olan bu aşamasına çözüm getiren çözümsel ve çizgesel model ve tekniklerin ayrıntılı olarak incelenmesi izleyen kısımlara bırakılmıştır.

Dördüncü kısımda, bir tesisin bütün olarak planlanması ve yerleştirilmesi sorunları ile ilgili model ve teknikler dört bölüm olarak ele alınmıştır.

Beşinci kısımda ele alınan model ve teknikler çözümsel ya da çizgesel nitelikli olup,  model ve tekniklerin örnek çözümlerle uygulamalı olarak verilmesine özen gösterilmiştir. Bu arada, yerleşim düzeni tasarımında kullanılan bilgisayar programları da bu kısmın son bölümünde tanıtılmış ve daha sonra, geliştirici nicel algoritmaların iyi bir örneğini oluşturan CRAFT tekniği ile kurucu nitel algoritmaların en iyilerinden olan CORELAP ve ALDEP teknikleri ayrıntılı olarak incelenmiştir.


Papatya Bilim; akademik bilimsel ve üniversite ders kitapları