Toplumun sağlığını etkileyen her olay halk sağlığı biliminin birer konusudur; halk sağlığı bilimi toplumun genel sağlık düzeyinin yükseltilmesi için uğraşan bir bilim dalıdır. Bu bilim alanı çok yönlü, çok disiplinli ve devingen bir alandır; ayrıca, akademik olarak evrensel ama uygulama olarak yerel özelliktedir.

Halk sağlığı bilim dalı hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe gibi sağlık personelinin yanısıra veteriner hekim, mühendis, ekonomist, hukukçu, işletmeci, eğitimci, tarımcı gibi meslek gruplarını da ilgilendirir.

Hekimler de halk sağlığı alanının doğrudan içerisinde ve birer halk sağlığı uygulayıcısı bireylerdir. Hekimler genel mesleki hizmetlerinin yanısıra sağlık hizmetlerin planlanmasında ve yönetimin her kademesinde de görev alabilirler. Bu nedenle hekimler halk sağlığının temel ilkelerini, uygulamalarını ve uygulamalar içinde kendilerine düşen sorumlulukları bilmek durumundadırlar.

İşte bu kitap, tıp fakültelerinde öğrenim gören geleceğin hekimlerinin veya mesleğini uygulamakta olan hekimlerin halk sağlığı uygulamalarındaki görev ve sorumluklarını yerine getirebilmelerine katkıda bulunabilmek amacıyla yazılmıştır.

---

---

İçindekiler

 

Önsöz

Bölüm 1. SAĞLIK ve HALK SAĞLIĞI

1.1. Halk Sağlığı Kavramı

1.2. Halk Sağlığı Görüşü

1.3. Halk Sağlığı Uzmanlığı

1.4. Özet

1.5. Sorular

Bölüm 2. SAĞLIK HİZMETLERİ

2.1. Sağlık Hizmetleri Kapsamı

2.1.1. Koruyucu Sağlık Hizmetleri

2.1.2. İyileştirici Sağlık Hizmetleri

2.1.3. Rehabilitasyon Hizmetleri

2.2. Temel Sağlık Hizmetleri

2.2.1. Alma Ata Bildirisine Göre Temel Sağlık Hizmetleri (TSH)

2.2.2. Temel Sağlık Hizmetleri İkinci Konferansı

2.3. Her Sektörde Sağlık

2.3.1. Tıbbi ve Sağlık Hizmetleri Ayrımı

2.4. Tek Sağlık

2.5. Sağlık Hizmetlerinde Eşitsizlikler

2.5.1. Eşitsizlik Tanımı

2.5.2. Eşitsizliğin Hazırlayıcı Nedenleri

2.5.3. Eşitsizliğin Halkın Sağlığı Üzerine Etkileri

2.5.4. Eşitsizliği Önleme ve Müdahale Stratejileri

2.6. Ekip Hizmeti Ve Sağlık İnsangücü

2.6.1. Ekip Kavramı

2.6.2. Sağlık İnsangücü Sınıflandırması

2.6.3. Hekim

2.6.4. Tıp Eğitiminin Amaçları

2.6.5. Türkiye’de Tıp Eğitimi Politikaları

2.7. Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri

2.7.1. Vergilere Dayalı Finansman

2.7.2. Cepten Yapılan Ödemeler

2.7.3. Özel Sağlık Sigortası

2.7.4. Sosyal Sağlık Sigortası

2.7.5. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı

2.7.6. Sağlık Harcaması Kavramı

2.8. Küreselleşme ve Sağlık

2.8.1. Küreselleşmenin Toplum Sağlığına Etkisi

2.9. Türkiye’de Sağlık Hizmetleri

2.9.1. Tarihsel Gelişmeler

2.9.2. Aile Hekimliği

2.9.3. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)

2.10. Sağlık Mevzuatı

2.10.1. Güçlerine Göre Mevzuat

                        2.10.2. Türkiye’de Sağlık Mevzuatı

2.11. Hastaneler Ve Halk Sağlığı

2.11.1. Hastanelerde Halk Sağlığı Hizmetleri

2.11.2. Hastaneyle Birinci Basamak Sağlık Kuruluşların İşbirliği

2.12. Temel İlaçlar

2.13. Sağlıkta Ve İlaçta Dışa Bağımlılık

2.13.1. İlaçta Dışa Bağımlılık

2.13.2. Aşıda Dışa Bağımlılık

2.13.3. Tıbbi Araç-Gereçte Dışa Bağımlılık

2.14. Sağlıkçının Hukuksal Sorumluluğu

2.14.1. Yönetim Hukuku Açısından Sorumluluk

2.14.2. Medeni Hukuk Açışından Sorumluluk

2.14.3. Ceza Hukuku Açısından Sorumluluk

2.14.4. Sağlık Hizmetlerinde Kötü Uygulamalar (Malpraktis)

2.15. Halk Sağlığı Etiği

            2.15.1. Etik ve Halk Sağlığı

2.16.  Özet

2.17.  Sorular

Bölüm 3. BULAŞICI HASTALIKLARIN KONTROLÜ

3.1. Bulaşıcı Hastalıkları Kontrol İlkeleri

                     3.1.1. Bildirimi Zorunlu Hastalıklar

                     3.1.2. Bildirimle Yükümlü Kurum ve Kişiler

3.2. Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Kavramlar

3.3. Sık Görülen Hastalıklarda Enfeksiyon Zincirinin Kırılması

3.4. Bulaşıcı Hastalıklar Çıkmadan Önce Alınacak Genel Önlemler

3.5. Bağışıklık ve Aşılama

                     3.5.1. Çocukların Aşılanması 

                     3.5.2. Erişkinlerin Aşılanması

                     3.5.3. Sağlık Çalışanlarının Aşılanması

                     3.5.4. Aşılamanın Yararları

                     3.5.5. Aşı Kontrendikasyonları

                     3.5.6. Aşı Uygulama Teknikleri

                     3.5.7. Aşı Gereksinmesinin Hesaplanması

3.6. Soğuk Zincir / Aşı Taşıma ve Saklama

3.6.1.    Lojistik ve Soğuk Zincir Takibinde Genel Kurallar

3.7. Aşılama Politikaları

                        3.7.1. Aşı Karşıtlığı / Aşı Reddi

3.8. Bulaşıcı Hastalıklardan İlaçla Korunma (Kemoproflaksi)

3.9. Antibiyotik Direnci

3.10. Salgın (Epidemi) Tipleri ve Kontrolü

                        3.10.1. Salgın Eğrisi

3.10.2. Salgın Tipleri

3.10.3. Salgının İncelenmesi

3.10.4. Bilinmeyen Vakaların Ve Taşıyıcıların Bulunması

3.10.5. Salgın Çıkmadan Önce Alınacak Önlemler

3.10.6. Salgın Sonrasında Yapılması Gerekenler

3.11. Hava Yoluyla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

3.12. Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

3.13. Doğrudan Temasla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

3.14. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların Kontrolü

3.15. Vektörlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

3.15.1. Vektörlerle Mücadele

3.15.2. Rodentlerle Mücadele (Deratizasyon)

3.16. Hastane Enfeksiyonları

3.16.1. Türkiye’de Durum

3.16.2. Sürveyans Yöntemleri

3.16.3. Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesinde İlkeler

Bölüm 4. BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARIN KONTROLÜ

4.1. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar

4.2. Kontrol İlkeleri

4.3. Taramalar

4.3.1. Tarama Programları

4.4. Kalp ve Damar Hastalıklarının Kontrolü

            4.4.1. Koroner Kalp Hastalığı (KKH)

            4.4.2. Hipertansiyon (HT)

4.5. Obezitenin Kontrolü

4.5.1. Obezitenin Temel Nedenleri

4.5.2. Obezitenin Ölçütleri

4.5.3. Toplum Sağlığı Sorunu Olarak Obezite

4.5.4. Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

4.5.5. Türkiye’de Durum

4.6. Diyabet Kontrolü

4.7. Kanser Kontrolü

4.6.1. Kanser Taramaları

4.8. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

4.9. Tütün Kontrolü

4.9.1. Türkiye’de Tütün Mücadelesi

4.10. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp

4.10.1. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Tanımı ve Yöntemleri

4.10.2. Bilim Komisyonu ve Uygulama Esasları

4.10.3. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları

Bölüm 5. ÜREME SAĞLIĞI

5.1. Üreme Sağlığı Kavramı

5.2. Üreme Sağlığını Etkileyen Etmenler

5.3. Üreme Sağlığının Göstergeleri

5.4. Nüfus Politikaları ve Sağlık

5.4.1. Pronatalist Politika

5.4.2. Antinatalist Politika

5.5. Dünyada Nüfus

            5.5.1. Nüfus Piramidi

            5.5.2. Türkiye’de Nüfus Politikaları

5.6. Aralıklı Doğum

5.7. Gebeliği Önleyici Yöntemler

5.7.1. Etkili / Modern Yöntemler

4.7.2. Etkisiz / Geleneksel Yöntemler

4.7.3. Doğum Sonrası Gebelikten Korunma

4.5.4. Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

4.5.5. Türkiye’de Durum

5.8. Türkiye’de Politika

5.9. Din ve Aile Planlaması

5.10. Özet

5.11. Sorular

Bölüm 6. ÇOCUK VE ERGEN SAĞLIĞI

6.1. Çocukluk Dönemleri

6.2. Çocuk Sağlığı Düzeyi Göstergeleri

                        6.2.1. Ölüm Hızları

                        6.2.2. Hastalık Hızları

                        6.2.3. Hizmet İstatistikleri

6.3. Çocuk Sağlığının Korunmasına Yaklaşım

                        6.3.1. Gelişmenin İzlenmesi

                        6.3.2. Ağızdan Sıvı Tedavisi

                        6.3.3. Annesütü ve Emzirme

                        6.3.4. Bağışıklama

                        6.3.5. Aralıklı Doğum

,                       6.5.6. Gıda Desteği

                        6.5.7. Kadının Eğitimi

6.4. Ergenlik Döneminde Sağlık ve Sosyal Sorunlar

                        6.4.1. Ergenlik Döneminin Özellikleri

                        6.4.2. Ergenlikte Sağlık Sorunları

                        6.4.3. Psikolojik Sorunlar ve Hastalıklar

                        6.4.4. Ergenlerde Sosyal Sorunlar

6.5. Okul Sağlığı

                        6.5.1. Sağlıklı Okul Çevresi

                        6.5.2. Okulda Sağlık Hizmetleri

                        6.5.3. Okul Müfredatında Sağlık

6.6. Türkiye’de Çocuk Sağlığı Politikaları

Bölüm 7. BESLENME VE SAĞLIK

            7.1. Beslenme ve Besin Ögeleri

                        7.1.1. Besin Ögeleri ve Bileşenleri

7.2. Besin Grupları ve Tüketilmesi Gereken Miktarlar

7.3. Çocuk Beslenmesi

            7.3.1. Annesütü

            7.3.2. Tamamlayıcı Beslenme (Ek Besinler)

7.4. Yaşlı Beslenmesi

7.5. Gıda Güvenliği

            7.5.1. Besin Kirliliği

            7.5.2. Güvenli Gıda

            7.5.3. Türkiye’de Gıda Denetimi

7.6. Beslenme ile İlişkili Hastalıklar

            7.6.1. Beslenme Bozuklukları

            7.6.2. Malnütrisyonun Halk Sağlığı Boyutu

            7.6.3. Şişmanlık

            7.6.4. Basit Guatr

            7.6.5. Demir Eksikliği Anemisi

Bölüm 8. YAŞLI SAĞLIĞI ve ENGELLİLER

            8.1. Yaşlanma

                        8.1.1. Beklenen Yaşam Süreleri

                        8.1.2. Sağlıklı Yaşam Süreleri

                        8.1.3. Yaşlanmanın Özellikleri

            8.2. Yaşlanan Toplumlar

            8.3. Yaşlıların Sağlık Sorunları

            8.4. Yaşlılara Sağlık Hizmeti

                        8.4.1. Genel İlkeler

                        8.4.2. Riskli Gruplar

                        8.4.3. Yaşlılar İçin Sağlık Programları

            8.5. Yaşlılar İçin Sağlık Örgütlenmesinin Temel İlkeleri

                        8.5.1. Kurumda Sağlık Hizmetleri

            8.6. Evde Bakım Hizmetleri

            8.7. Sağlık Bakanlığı Evde Bakım Hizmetleri

                        8.7.1. Evde Bakım Hizmetlerinde Aile Bireyi ya da Bakıcının Rolü

                        8.7.2. Evde Bakım Hizmetlerinde Sağlıkçının Rolü

                        8.7.3. Evde Bakım Hizmetlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri

            8.8. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sağlık Politikaları

            8.9. Sakatlık, Özürlülük ve Engellilik

                        8.9.1. Sakatlık ve Özürlülüğe Yol Açan Etmenler

                        8.9.2. Dünyada Durum

                        8.9.3. Türkiye’de Durum

                        8.9.4. Halk Sağlığı Yaklaşımı

                        8.9.5. Özürlülerin Yaşamlarını Kolaylaştırma

Bölüm 9. TOPLUM RUH SAĞLIĞI

9.1. Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı

9.1.1. Toplumsal Cinsiyet ve Ruhsal Sağlık

9.1.2. Çözüm Yolları

9.2. Çocuk İhmali ve İstismarı

            9.2.1. Çocuk İstismarı Tipleri

            9.2.2. Çocuk İhmal ve İstismarını Hazırlayan Etmenler

            9.2.3. İhmal ve İstismarın Önlenmesi

            9.3. Şiddet

                        9.3.1. Türkiye’de Durum

                        9.3.2. Şiddetin Nedenleri

                        9.3.3. Şiddetin Sonuçları

                        9.3.4. Şiddeti Önleme

            9.4. Bağımlılık

                        9.4.1. Bağımlılık Türleri

                        9.4.2. Uyuşturucu Bağımlılığının Nedenleri

                        9.4.3. Bağımlılık Yapan Maddeler

                        9.4.4. Türkiye’de Uyuşturucu Kullanımı

                        9.4.5. Uyuşturucu Maddelerinden Korunma ve Tedavi

9.5. Ruh Sağlığı Hizmet Modelleri

9.6. Türkiye’nin Politikası

9.7. Özet

9.8. Sorular

Bölüm 10. ÇEVRE ve İNSAN

            10.1. Sağlık ve Çevre İlişkisi

            10.2. Çevre Kirlenmesi

                        10.2.1. Su Kirlenmesi

                        10.2.2. Hava Kirlenmesi

                        10.2.3. Toprak Kirlenmesi

                        10.2.4. Besin Kirlenmesi

            10.3. Atık ve Atıkların Yönetimi

                        10.3.1. Tıbbi Atıklar

                        10.3.2. Çöpler

                        10.3.3. Gübrelikler

                        10.3.4. Sağlıklı Hela

10.4. Yapay Çevre

            10.4.1. Konut Hijyeni ve Yapay Atmosfer

            10.4.2. Aydınlatma

            10.4.3. Kamuya Açık Yerler

            10.4.4. Az ya da Çok Sağlığa Zararlı Olabilecek Kuruluşlar

10.5. Bozulan Çevrenin Düzeltilmesi

10.6. Özet

10.7. Sorular

Bölüm 11. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

                        11.1. İş ve İnsan Etkileşimi

                        11.1.1. İşyeri Ortam Faktörleri ve Sağlığa Etkileri

            11.2. Meslek Hastalıkları

                        11.2.1. Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları

                        11.2.2. Mesleksel Deri Hastalıkları

                        11.2.3. Pnömokonyozlar

                        11.2.4. Fiziksel Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları

                        11.2.5. Meslek Hastalıkların Önlenmesinde Genel İlkeler

11.3. İş Kazaları 

            11.3.1. İş Kazalarının Sınıflandırılması ve Nedenleri

            11.3.2. Kaza Analizi ve Kazaları Önlenme

11.4. İşyeri Sağlık Hizmetleri

            11.4.1. İş Sağlığında Uygulama İlkeleri

            11.4.2. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi

11.5. Sağlıkçıların Sağlık Riskleri

            11.5.1. Biyolojik Riskler

            11.5.2. Kimyasal Riskler

            11.5.3. Fiziksel Riskler

            11.5.4. Psikolojik Riskler ve Şiddet

            11.5.5. Diğer Riskler

11.6. Sendikalar ve Halk Sağlığı

            11.6.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları

            11.6.2. Eğitim Çalışmaları

Bölüm 12. AFETLER ve ACİL DURUMLARDA YÖNETİM

                        12.1. Afetlerin Sınıflandırılması

12.2. Afetlerde Sağlık Hizmetleri

            12.2.1. Afetlerde Sağlık Sorunlarına Yaklaşım

            12.2.2. Afet Dönemlerine Göre Yapılması Gerekenler

            12.3. 112 Acil Sağlık Hizmetleri

            12.4. Türkiye’de Acil Tıp

                        12.4.1. Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri

                        12.4.2. İl Ambulans Sevisi Başhekimliği

                        12.4.3. 112 Komuta Kontrol Merkezi

                        12.4.4. 112 Acil Yardım İstasyonları

                        12.4.5. Ambulans ve Hasta Nakil Araçları

            12.5. Hastane Acil Servisleri

                        12.5.1. Acil Servisin Fiziksel Özellikleri

                        12.5.2. Acil Servis Çeşitleri

                        12.5.3. Acil Servis Birimleri

                        12.5.4. Acil Servis çalışanları

Bölüm 13. SAĞLIĞI GELİŞTİRME ve SAĞLIK EĞİTİMİ

13.1. Sağlığı Geliştirme Kavramı

            13.2. Sağlığın Geliştirilmesinde Yaklaşımlar

            13.3. Sağlığın Geliştirilmesinde Sağlık Sektörü

            13.4. Sağlık Eğitiminin Temel İlke ve Teknikleri

                        13.4.1. Sağlık Eğitimi Araçları

                        13.4.2. Konu Seçimi

                        13.4.3. Eğitim İçin Öncelikli Gruplar

                        13.4.4. Sağlık Eğitiminin Değerlendirilmesi

13.5. Sağlık Okuryazarlığı

13.6. Özet

13.7. Sorular

Bölüm 14. SAĞLIK ARAŞTIRMALARI ve EPİDEMİYOLOJİ

14.1. Epidemiyoloji Kavramı ve Kullanım Alanları

14.2. Sağlık Düzeyi Göstergeleri

14.3. Ölüm (Mortalite) Ölçütleri

14.4. Hastalık (Morbidite) Ölçütleri

14.5. Doğurganlık (Fertilite) Ölçütleri

14.6. Sağlık Hizmetlerini Gösteren Diğer Ölçütler

14.7. Personel Durumunu Gösteren Ölçütler

14.8. Halkın Sağlık Sorunlarını Belirleme Yöntemleri

            14.8.1. Kanıta Dayalı Karar Verme

            14.8.2. Veri Kaynakları ve Sağlık Kayıtları

            14.8.3. Araştırma Türleri

14.9. Araştırma Etiği

14.10. Özet

14.11. Sorular

 

Kaynakça

Yazarımız ~ Prof. Dr. Zafer Öztek

Dizin

 

---

Önsöz

Toplumun sağlığını etkileyen her faktör ve olay, halk sağlığı biliminin ve uygulamalarının konusudur. Bunlar arasında yoksulluk, eğitimsizlik, göçler, evsizlik gibi sosyal ve ekonomik sorunlardan, afetlere, salgınlara, aşırı doğurganlığa, gıda kontrolüne, okul kantinlerinde satılanlara, ilaç üretimine, işyeri koşullarına, kazalara, çevre kirliliğine, küresel ısınmaya, haşere mücadelesine, sağlık hizmetlerinin örgütlenmesine ve yönetimine kadar geniş bir yelpazedeki etmen sayılabilir. Bu etmenlerin sonuçları sağlık çalışanlarını ilgilendirir, ama önlenmeleri ya da sağlığa uygun duruma getirilmeleri çok sayıdaki sektörün ve disiplinin planlı ortak çabalarıyla olabilir. İşte halk sağlığı bilim alanı bu çabaların, yani hem toplumun sağlığını olumsuz etkileyen etmenlerin önlenmesi hem de ortaya çıkan sağlık sorunlarının giderilmesi ile ilgili bir disiplindir. Başka bir ifadeyle, halk sağlığı bilimi toplumun genel sağlık düzeyinin yükseltilmesi için ne gerekiyorsa onların gerçekleşmesi için uğraşan bir bilim ve sanattır.

Hekimlerin, bütün sağlıkçıların ve yöneticilerin en önemli yol göstericisi şudur: “HALKIN SAĞLIĞI MÜLKÜN TEMELİDİR”.

Halk sağlığı bilim alanı çok yönlü, çok disiplinli ve dinamik bir alandır; akademik olarak evrensel, ama uygulama olarak yereldir. Yani, dünyanın her yerinde halk sağlığı konuları benzer şekilde ele alınır ve eğitilir. Fakat uygulamaya gelince her ülkenin, hatta ülke içindeki yörelerin sağlık sorunları farklı olduğundan halk sağlığı çalışanları görev yaptıkları yörelerdeki sorunlara yoğunlaşırlar. Bir Afrika ülkesindeki halk sağlıkçının sıtma ve AİDS ile ilgilenmesi gerekirken, İskandinav ülkelerindeki halk sağlıkçılarının kronik hastalıklar, alkolizm ya da intiharlarla ilgilenmesi gerekecektir.

Ama, dünyanın her yerinde halk sağlığı biliminin temel özellikleri aynıdır. Bunlardan birisi bu alanın yalnızca sağlık alanında değil, temel eğitimlerini diğer disiplinlerde yapmış kişilerin de ilgilenmesi gereken bir bilim ve uygulama alanı olduğudur. Yani, halk sağlığı bilim dalı, hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe gibi sağlık personeli yanında veteriner hekim, mühendis, ekonomist, hukukçu, işletmeci, eğitimci, tarımcı gibi meslek gruplarının da konusudur. Halkın sağlık sorunlarının önlenmesi ve çözülmesi yalnızca sağlık bakanlıklarının değil hemen bütün bakanlıkların, belediyelerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının, sendikaların, meslek birliklerinin, medyanın ve daha birçok kurumun işbirliğiyle başarılabilir.

Halk sağlığı bilim dalı aynı zamanda bir uzmanlık alanıdır. Tıp fakültelerinde “dahili tıp bilimleri bölümü” içinde yer almasına karşın, aslında halk sağlığı anabilim dalı hemen bütün tıp dallarıyla ve ayrıca mühendislik, işletme, hukuk, ekonomi, istatistik, sosyal hizmetler, ekoloji, fen bilimleri gibi pek çok bilimden yararlanan bir daldır. Halk sağlığı uzmanları, tıpkı klinik uzmanların kişinin hastalıklarını teşhis ve tedavi etmeleri gibi toplumların sağlık sorunlarını teşhis ve tedavi ederler. Bu yönüyle halk sağlığı uzmanlığı ile klinik uzmanlıklar arasında bir benzerlik vardır. Bu kitapta halk sağlığı uzmanlığının konuları hakkında bir miktar bilgi olsa da kitap genel pratisyenlik uygulamaları çerçevesinde hekimlerin bilmeleri ve uygulamaları gereken konularla sınırlı tutulmuştur.

Böylesine çok yönlü, çok disiplinli, geniş ve dinamik bir alanın bütün yönlerini kapsayan bir kitap yazmanın olanaksız denilecek kadar güç olduğu görüşüne sanırım okurlarım da katılacaklardır. Halk sağlığında esas olan, halk sağlığının alt dallarında ve halk sağlığıyla ilişkili çok sayıdaki bilim alanında yazılmış kaynaklardan yararlanmaktır. Yani, her konuyu içeren bir halk sağlığı kitabı olamaz, bir halk sağlığı kütüphanesinden söz edilebilir. Böyle olmakla birlikte, halk sağlığı ile ilgili temel bilgileri ele alan kaynak kitaplara da ihtiyaç olduğu yadsınamaz. İşte bu kitap, fakültelerde öğrenim gören geleceğin hekim adaylarının ve mesleğini uygulamakta olan hekimlerin halk sağlığı uygulamalarındaki görev ve sorumluklarını yerine getirebilmelerine katkıda bulunabilmek amacıyla yazıldı.

Halk sağlığı, özellikle sağlık yönetimi çok dinamiktir, sürekli gelişim ve değişim içindedir. Benim 50 yılı aşkın meslek yaşamım içinde Sağlık Bakanlığının adı 3 kez, örgüt şeması en az 10 kez değişti. Hükümet tabipliği önce sağlık ocağı tabipliğine, sonra aile hekimliğine dönüştü; Hıfzıssıhha Dairesi Başkanlığı, önce Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü, daha sonra Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı ve sonunda Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü oldu. Sağlıkla ilgili mevzuat değişikliklerini izlemek neredeyse olanaksız. Bu değişimin son bulduğu da söylenemez. Belki, bu satırları okuduğunuz dönemde daha farklı bir örgüt ve hizmet modeline geçilmiş olabilir. O nedenle, bu kitapta okuduklarınızı değerlendirirken son değişiklikleri de araştırmayı ihmal etmeyiniz; karar verirken son genelgelere ve uygulamalara da başvurunuz.  ~ Prof. Dr. Zafer ÖZTEK

---

~ Bazı Terimlerin Karşılıkları ~