Toplumun sağlığını etkileyen her olay halk sağlığı biliminin birer konusudur; halk sağlığı bilimi toplumun genel sağlık düzeyinin yükseltilmesi için uğraşan bir bilim dalıdır. Bu bilim alanı çok yönlü, çok disiplinli ve devingen bir alandır; ayrıca, akademik olarak evrensel ama uygulama olarak yerel özelliktedir.

Halk sağlığı bilim dalı hekim, “diş hekimi”, eczacı, hemşire, ebe gibi sağlık personelinin yanısıra veteriner hekim, mühendis, ekonomist, hukukçu, işletmeci, eğitimci, tarımcı gibi meslek gruplarını da ilgilendirir.

Diş hekimleri de halk sağlığı alanının doğrudan içerisinde ve birer halk sağlığı uygulayıcısı bireylerdir. Diş hekimleri genel mesleki hizmetlerinin yanısıra sağlık hizmetlerin planlanmasında ve yönetimin her kademesinde de görev alabilirler. Bu nedenle diş hekimleri halk sağlığının temel ilkelerini, uygulamalarını ve uygulamalar içinde kendilerine düşen sorumlulukları bilmek durumundadırlar.

İşte bu kitap, diş hekimliği öğretimi yapan fakültelerde öğrenim gören geleceğin diş hekimlerinin veya mesleğini uygulamakta olan diş hekimlerinin halk sağlığı uygulamalarındaki görev ve sorumluklarını yerine getirebilmelerine katkıda bulunabilmek amacıyla yazılmıştır.

---

---

İçindekiler

 

Önsöz

Bölüm 1. Diş Hekimliği

1.1.  Dünden Günümüze Diş Hekimliği

1.2.  Diş Hekimliğinde Uzmanlaşma

1.3. Diş Hekimi ve Ekip Üyelerinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.1. Diş Hekiminin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.2. Diş Protez Teknisyeninin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.3. Diş Teknisyeninin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.4. Röntgen Teknisyeninin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.5. Hemşirenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.3.6. Sterilizasyon Hemşiresinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları

1.4. Diş Sağlığı Göstergeleri

1.5. Özet

1.6.  Sorular

 

Bölüm 2. Sağlık ve Halk Sağlığı

2.1. Sağlıklı Olma Kavramı

2.2. Halk Sağlığı Görüşü

2.3. Özet

2.4. Sorular

 

Bölüm 3. Sağlık Hizmetleri

3.1. Sağlık Hizmetleri Kapsamı

3.1.1. İyileştirici Sağlık Hizmetleri

3.1.2. Rehabilitasyon Hizmetleri

3.2. Temel Sağlık Hizmetleri

3.2.1. Alma Ata Bildirisine Göre Temel Sağlık Hizmetleri (TSH)

3.2.2. Temel Sağlık Hizmetleri İkinci Konferansı

3.3. Her Sektörde Sağlık

3.3.1. Tıbbi ve Sağlık Hizmetleri Ayrımı

3.4. Tek~Sağlık

3.5. Sağlık Hizmetlerinde Eşitsizlikler

3.5.1. Eşitsizlik Tanımı

3.5.2. Eşitsizliğin Hazırlayıcı Nedenleri

3.5.3. Eşitsizliğin Halkın Sağlığı Üzerine Etkileri

3.5.6. Eşitsizliği Önleme ve Müdahale Stratejileri

3.6. Sağlık Hizmetlerinin Finansman Modelleri

3.6.1. Vergilere Dayalı Finansman

3.6.2. Cepten Yapılan Ödemeler

3.6.3. Özel Sağlık Sigortası

3.6.4. Sosyal Sağlık Sigortası

3.6.5. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı

3.6.6. Sağlık Harcaması Kavramı

3.7. Küreselleşme ve Sağlık

3.7.1. Küreselleşmenin Toplum Sağlığına Etkisi

3.8. Türkiye’de Sağlık Hizmetleri

3.9. Sağlık Mevzuatı

3.10.  Hastaneler ve Halk Sağlığı

3.10.1. Hastanelerde Halk Sağlığı Hizmetleri

3.10.2. Hastaneyle Birinci Basamak Sağlık Kuruluşların İşbirliği

3.11. Temel İlaçlar

3.12. Sağlıkta ve İlaçta Dışa Bağımlılık

3.12.1. İlaçta Dışa Bağımlılık

3.12.2. Aşıda Dışa Bağımlılık

3.12.3. Tıbbi Araç-Gereçte Dışa Bağımlılık

3.13. Sağlıkçının Hukuksal Sorumluluğu

3.13.1. Yönetim Hukuku Açısından Sorumluluk

3.13.2. Medeni Hukuk Açışından Sorumluluk

3.13.3. Ceza Hukuku Açısından Sorumluluk

3.13.4. Sağlık hizmetlerinde kötü uygulamalar (Malpraktis)

3.14. Özet

3.15. Sorular

 

Bölüm 4. Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü

4.1. Bulaşıcı Hastalıkları Kontrol İlkeleri

4.1.1. Bildirimi Zorunlu Hastalıklar

4.1.2. Bildirimle Yükümlü Kurum ve Kişiler

4.2. Bulaşıcı Hastalıklarla İlgili Kavramlar

4.3. Sık Görülen Hastalıklarda Enfeksiyon Zincirinin Kırılması

4.4. Bulaşıcı Hastalıklar Çıkmadan Önce Alınacak Genel Önlemler

4.5. Bağışıklık ve Aşılama

4.5.1. Çocukların Aşılanması

4.5.2. Erişkinlerin Aşılanması

4.5.3. Sağlık Çalışanlarının Aşılanması

4.5.4. Aşılamanın Yararları

4.5.5. Aşı Kontrendikasyonları

4.6. Soğuk Zincir / Aşı Taşıma ve Saklama

4.6.1. Lojistik ve Soğuk Zincir Takibinde Genel Kurallar

4.6.2. Aşılama Politikaları

4.6.3. Aşı Karşıtlığı / Aşı Reddi

4.7. Bulaşıcı Hastalıklardan İlaçla Korunma (Kemoproflaksi)

4.8. Antibiyotik Direnci

4.9. Salgın (Epidemi) Türleri ve Kontrolü

4.9.1 Salgın Eğrisi

4.9.2. Salgın Türleri

4.9.3. Salgının İncelenmesi

4.9.4. Bilinmeyen Vakaların ve Taşıyıcıların Bulunması

4.9.5. Salgın Çıkmadan Önce Alınacak Önlemler

4.9.6. Salgın Sonrasında Yapılması Gerekenler

4.10.  Hava Yoluyla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.11. Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.12. Doğrudan Temasla Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.13. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların Kontrolü

4.14. Vektörlerle Bulaşan Hastalıkların Kontrolü

4.14.1. Vektörlerle Mücadele

4.15. Hastane Enfeksiyonları

4.15.1. Türkiye’de Durum

4.15.3. Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesinde İlkeler

4.16. Özet

4.17. Sorular

 

Bölüm 5. Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrolü

5.1. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar

5.2. Kontrol İlkeleri

5.3. Taramalar

5.3.1. Tarama Programları

5.4. Kalp ve Damar Hastalıklarının Kontrolü

5.4.1. Koroner Kalp Hastalığı (KKH)

5.4.2. Hipertansiyon (HT)

5.5. Obezite Kontrolü

5.5.1. Obezitenin Temel Nedenleri

5.5.2. Obezitenin Ölçütleri

5.5.3. Toplum Sağlığı Sorunu Olarak Obezite 

5.5.4. Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

5.5.5 Türkiye’de Durum

5.6. Diyabet Kontrolü

5.7. Kanser Kontrolü

5.7.1. Kanser Taramaları 

5.8. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) Kontrolü

5.9. Tütün Kontrolü

5.9.1. Türkiye’de Tütün Mücadelesi

5.10. Özet

5.11. Sorular

 

Bölüm 6. Üreme Sağlığı

6.1. Üreme Sağlığı Kavramı 

6.2. Üreme Sağlığını Etkileyen Etmenler

6.3. Üreme Sağlığının Göstergeleri

6.4. Nüfus Politikaları ve Sağlık

6.4.1. Pronatalist Politika

6.4.2. Antinatalist Politika

6.5. Dünyada Nüfus

6.5.1. Nüfus Piramidi

6.5.2. Türkiye’de Nüfus Politikaları

6.6. Aralıklı Doğum

6.7. Gebeliği Önleyici Yöntemler

6.7.1. Etkili / Modern Yöntemler

6.7.2. Etkisiz / Geleneksel Yöntemler

6.7.3. Doğum Sonrası Gebelikten Korunma

6.8. Türkiye’de Politika

6.9. İslam Dini ve Aile Planlaması

6.10. Özet

6.11. Sorular 

 

Bölüm 7. Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Kontrolü

7.1. Çocukluk Dönemleri

7.2. Çocuk Sağlığı Düzeyi Göstergeleri

7.2.1. Ölüm Hızları

7.2.2. Hastalık Hızları

7.2.3. Hizmet İstatistikleri

7.3. Çocuk Sağlığının Korunmasına Yaklaşım

7.3.1. Gelişmenin İzlenmesi

7.3.2. Ağızdan Sıvı Tedavisi

7.3.3. Annesütü ve Emzirme

7.3.4. Bağışıklama

7.3.5. Aralıklı Doğum

7.3.6. Gıda Desteği

7.3.7. Kadının Eğitimi

7.4. Ergenlik Döneminde Sağlık ve Sosyal Sorunlar

7.4.1. Ergenlik Döneminin Özellikleri

7.4.2. Ergenlikte Sağlık Sorunları

7.4.3. Psikolojik Sorunlar ve Hastalıklar

7.4.4. Ergenlerde Sosyal Sorunlar

7.5. Okul Sağlığı

7.5.1. Sağlıklı Okul Çevresi

7.5.2. Okulda Sağlık Hizmetleri

7.5.3. Okul Müfredatında Sağlık

7.6. Türkiye’de Çocuk Sağlığı Politikaları

7.7. Özet

7.8. Sorular

 

Bölüm 8. Beslenme ve Sağlık

8.1. Beslenme ve Besin Ögeleri

8.1.1. Besin Ögeleri ve Bileşenleri

8.2. Besin Grupları ve Tüketilmesi Gereken Miktarlar

8.3. Çocuk Beslenmesi

8.3.1. Annesütü

8.3.2. Tamamlayıcı Beslenme (Ek Besinler)

8.5. Gıda Güvenliği 

8.5.1. Besin Kirliliği

8.5.2. Güvenli Gıda

8.5.3. Türkiye’de Gıda Denetimi

8.6. Beslenmeyle İlgili Hastalıklar

8.6.1. Beslenme Bozuklukları

8.7. Özet

8.8. Sorular

 

Bölüm 9. Yaşlı Sağlığı

9.1. Yaşlanma

9.1.1. Beklenen Yaşam Süreleri

9.1.2. Sağlıklı Yaşam Süreleri 

9.1.3. Yaşlanmanın Özellikleri 

9.2. Yaşlanan Toplumlar

9.3. Yaşlıların Sağlık Sorunları  

9.4. Yaşlılara Sağlık Hizmeti

9.5. Yaşlılar İçin Sağlık Örgütlenmesinin Temel İlkeleri

9.6. Evde Bakım Hizmetleri

9.7. Sağlık Bakanlığı Evde Sağlık Hizmetleri

9.7.1. Evde Bakım Hizmetlerinde Aile Bireyi ya da Bakıcının Rolü

9.7.2. Evde Bakımda Sağlıkçının Rolü

9.7.3. Evde Bakım Hizmetlerinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri

9.9. Özet

9.10. Sorular

 

Bölüm 10. Çevre ve İnsan

10.1. Sağlık ve Çevre İlişkileri  

10.2. Çevre Kirlenmesi

10.2.1. Su Kirlenmesi  

10.2.2. Hava Kirlenmesi

10.2.3. Toprak Kirlenmesi

10.2.4. Besin Kirlenmesi

10.3. Atık ve Atıkların Yönetimi

10.3.1. Tıbbi Atıklar

10.3.2. Çöpler

10.3.3. Gübrelikler

10.3.4. Sağlıklı Hela

10.4. Yapay Çevre

10.4.1. Konut Hijyeni ve Yapay Atmosfer

10.4.2. Aydınlatma

10.4.3. Kamuya Açık Yerler

10.4.4. Az ya da Çok Sağlığa Zararlı Olabilecek Kuruluşlar

10.5. Bozulan Çevrenin Düzeltilmesi

10.6. Özet

10.7. Sorular

 

Bölüm 11. İş Sağlığı ve Güvenliği

11.1.  İş ve İnsan Etkileşimi

11.1.1. İşyeri Ortam Faktörleri ve Sağlığa Etkileri

11.2. Meslek Hastalıkları

11.2.1. Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları

11.2.2. Mesleksel Deri Hastalıkları

11.2.3. Pnömokonyozlar

11.2.4. Fiziksel Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları

11.2.5. Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları

11.2.6. Meslek Hastalıkların Önlenmesinde Genel İlkeler

11.3. İş Kazaları304

11.3.1. İş Kazalarının Sınıflandırılması ve Nedenleri

11.3.2. Kaza Analizi ve Kazaları Önleme

11.4. İşyeri Sağlık Hizmetleri

11.4.1. İş Sağlığında Uygulama İlkeleri

11.4.2. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi

11.5. Sağlıkçıların Sağlık Riskleri

11.5.1. Biyolojik Riskler

11.5.2. Kimyasal Riskler

11.5.3. Fiziksel Riskler

11.5.4. Psikolojik Riskler ve Şiddet

11.5.6. Hastane Acil Kodları

11.5.7. Diğer Riskler

11.6. Sendikalar ve Halk Sağlığı

11.6.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları

11.6.2. Eğitim Çalışmaları

11.7. Özet

11.8. Sorular

 

Bölüm 12. Sağlık Araştırmaları ve Epidemiyoloji

12.1. Epidemiyoloji Kavramı ve Kullanım Alanları

12.2. Sağlık Düzeyi Göstergeleri

12.3. Ölüm (Mortalite) Ölçütleri

12.4. Hastalık (Morbidite) Ölçütleri

12.5. Doğurganlık (Fertilite) Ölçütleri

12.6. Sağlık Hizmetlerini Gösteren Diğer Ölçütler

12.7. Personel Durumunu Gösteren Ölçütler

12.8. Halkın Sağlık Sorunlarını Belirleme Yöntemleri

12.8.1. Kanıta Dayalı Karar Verme

12.8.2. Veri Kaynakları ve Sağlık Kayıtları

12.8.3. Araştırma Türleri

12.9. Araştırma Etiği

12.10. Özet

12.11. Sorular

 

Bölüm 13. Diş Hekimliği ve Halk Sağlığı

13.1. Koruyucu Diş Hekimliği

13.1.1. Ağız Bakımı

13.1.2. Periyodik Muayeneler ve Taramalar

13.2.  İslam Dini ve Diş Sağlığı 

13.3. Türkiye’de Durum ve Ağız Sağlığı Profili

13.3.1. Sağlık Bakanlığı Koruyucu Ağız ve Diş Sağlığı Uygulamaları

13.4. Akılcı İlaç Kullanımı

13.4.1. Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri

13.5. Laboratuvar Güvenliği 

13.5.1. Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD) 

13.5.2. Kimyasal Güvenlik

13.5.3. Biyo-güvenlik

13.5.4. Radyasyon Güvenliği

13.5.5. Atık Yönetimi  

13.6. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp 

13.6.1. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Tanımı ve Yöntemleri  

13.6.2. Bilim Komisyonu ve Uygulama Esasları

13.6.3. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları 

13.7. Diş Hekimlerinin Mesleksel Riskleri

13.8. Diş Hekimliği Açısından Ergonomi

13.9. Diş Hekimliği Etiği

13.10. Diş Hekimlerinin Halk Sağlığı Alanında Uzmanlaşmaları409

13.11. Özet

13.12. Sorular

 

Kaynakça

Yazarımız ~ Prof. Dr. Zafer Öztek

Dizin

---

~ Bazı Terimlerin Karşılıkları ~