Bitki Koruma Hekimliği

Ziraat Mühendisliği - Eczacılık - Gıda Bilimi

Editörlü, Kollektif

 farkımız, kitaplarımızda...

ISBN: 978-605-6701-16, Eylül-Ekim 2025, 320 sayfa, (16x24 cm2), 80 gr 1. hamur kağıt

Arka kapak yazısı. Bitki koruma bilimi veya bitki sağlığı uzmanı olarak da adlandırılabilen "Bitki Koruma Hekimliği" terimi, kısaca, tarım ve ormancılık alanında halk sağlığını da gözönünde tutarak bitkilerin sağlığını korumaya yönelik bilimsel ve uygulamalı çalışmaları kapsar.

Bitki koruma hekimliği, zararlı organizmalar (hastalıklar, zararlılar, yabancı otlar) ile mücadele ederek tarımsal üretimi güvence altına almayı hedefleyen bir disiplindir. Bu alan, entegre zararlılar yönetimi (IPM), pestisit kullanımı, biyolojik mücadele, hastalık teşhisi ve önleyici tedbirlerin uygulanmasını içerir. Temel çalışma alanları fitopatoloji (bitki hastalıklarını inceleyen bilim dalı), entomoloji (zararlılar böcekler ve omurgasızlarla mücadele), herboloji (otsu bitkileri inceleyen bilim dalı), pestisit bilimi (kimyasal mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi) ve biyolojik mücadele (doğal düşmanlarıyla zararlılarla savaşma) şeklinde sıralanabilir.

Bu kitabımız ziraat fakültesi, eczacılık fakültesi ve gıda bilimi konuları temel alınarak özelleştirilmiştir. Bilimin ışığında sürdürülebilir, verimli ve doğayı koruyan bitki koruma konuları ele alınmaktadır. Hem üniversitelerin lisans ögrencileri hem de mesleki gelişim arayışındaki profesyoneller için önemli bir kaynak olma niteliği taşımaktadır.

İÇİNDEKİLER

Önsöz

Bitki Koruma Hekimliği Terimler

BÖLÜM 1. BİTKİ KORUMA HEKİMLİĞİNE GİRİŞ

1.1. Bitki Koruma Nedir?

1.2. “Bitki Koruma Hekimi” Kimdir?

1.3. Geleneksel Bitki Koruma Teknikleri

1.4. Bitki Korumada Modern ve Yeni Yaklaşımlar

1.4.1. Hassas Tarım ve Dijital Teknolojiler

1.4.2. Moleküler Teknikler

1.4.3. Biyoteknoloji

1.4.4. Robotik ve Otomasyon

1.5. Sürdürülebilir Bitki Koruma

1.6. Tarımda Korumanın Evrimi

1.7. Neden Bu Kitap?

1.8. Özet

Bölüm 2. BİTKİ ZARARLILARI

2.1 Böcek ve Akar Zararlıları (Entomolojik Zararlılar)

2.1.1. Önemli Böcek Zararlısı Örnekleri

2.1.2. Önemli Akar Zararlısı Örnekleri

2.2 Nematod Zararlıları

2.3 Kemirgen ve Omurgalı Zararlılar

2.4. Zararlıların Yaşam Döngüsü ve Bulaşma Dinamikleri

2.5. Türkiye’de Sık Görülen Zararlılar ve Bölgeler

2.6. Zararlı Yönetiminde Kullanılan Biyoteknik ve Biyolojik Ürünler

2.6.1. Biyoteknik Yöntemler

2.6.2. Biyolojik Ürünler

2.6.3. Türkiye’de Kullanılan Biyoteknik ve Biyolojik Ürünlerden Örnekler

2.6.4. Biyoteknik ve Biyolojik Mücadelenin Avantajları

2.6.5. Zorluklar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

2.7. Spesifik Biyolojik ve Biyoteknik Ürün Reçeteleri

2.7.1. Zeytin Sineği (Bactrocera oleae) Yönetimi

2.7.2. İki Noktalı Kırmızı Örümcek (Tetranychus urticae) Yönetimi

2.7.3. Pamuk Yaprakbiti (Aphis gossypii) Yönetimi

2.7.4. Elma İç Kurdu (Cydia pomonella) Yönetimi

2.7.5. Beyaz Sinek (Bemisia tabaci) Yönetimi - Sera Uygulaması

2.8. Zararlı Böcekler ve Akarlar

7.8.1. Böceklerin Zarar Verme Şekilleri

7.8.2. Önemli Zararlılar ve Özellikleri

2.8.3. Zararlı Böceklerle Mücadele Yöntemleri

2.9. Özet

BÖLÜM 3. BİTKİ HASTALIKLARI

3.1. Bitki Hastalıkları Genel

3.1.1. Hastalık Etmenleri - Patojenler

3.1.2. Hastalıkların Oluşum Şartları

3.1.3. Hastalık Belirtileri ve Zararları

3.1.4. Hastalıkların Yayılış Mekanizmaları

3.1.5. Başlıca Bitki Hastalıkları ve Etmenleri

3.1.6. Hastalıkların Teşhis Yöntemleri

3.2. Hastalık Mücadelesi

3.2.1. Hastalık Üçgeni: Etmen, Konukçu, Ortam

3.2.2. Hastalık Belirtileri (Semptomlar)

3.2.3. Hastalık Etmenlerinin Sınıflandırılması

3.2.4. Mantar (Fungal) Hastalıklar

3.2.4.1. Fungal Hastalıkların Belirtileri

3.2.4.2. Önemli Fungal Hastalıklar

3.2.4.3. Mantar Sporlarının Yayılma Yolları

3.2.4.4. Mücadele Yöntemleri

3.2.4.5. Fungal Hastalıkta Bitki Koruma Hekiminin Rolü

3.2.5. Bakteriyal Hastalıklar

3.2.5.1. Bakteriyel Hastalıkların Belirtileri

3.2.5.2. Önemli Bakteriyel Hastalıklar

3.2.5.3. Yayılma Yolları

3.2.5.4. Mücadele Yöntemleri

3.2.5.5. Bitki Koruma Hekiminin Görevi

3.2.6. Viral ve Fitoplazma Hastalıkları

3.2.6.1. Viral Hastalıkların Belirtileri

3.2.6.2. Önemli Viral Hastalıklar

3.2.6.3. Fitoplazmalar

3.2.6.4. Virüs ve Fitoplazma Hastalıkları ile Mücadele Yöntemleri

3.2.7. Nematod Hastalıkları ve Parazitik Bitkiler

3.2.7.1. Nematodların Neden Olduğu Zararlar

3.2.7.2. Önemli Nematod Türleri

3.2.7.3. Nematodlarla Mücadele

3.2.7.4. Asalak (Parazitik) Bitkiler

3.2.7.5. Asalak Bitkilerle Mücadele

3.2.7.6. Bitki Koruma Hekiminin Görevi

3.3. Hastalık Kontrolünde Yeni Yaklaşımlar

3.4. Bitki Koruma Hekiminin Görev ve Sorumlulukları

3.5. Özet

BÖLÜM 4. İSTENMEYEN YABANCI OTLARLA MÜCADELE

4.1. Başlıca Yabancı Ot Türleri

4.2. Yabancı Otların Mücadele Yöntemleri

4.3. Doğanın Dengesini Korumak İçin Yabancı Ot Mücadelesi Yaklaşımları

4.4. Ot Mücadelesinde Kimyasal Yöntemlerde Dikkat Edilmesi Gerekenler

4.4.1. Kimyasal Kullanımın Doğru Olduğu Durumlar

4.4.2. Kimyasal Kullanımın Riskleri ve Yanlış Uygulamalar

4.4.3. Kimyasal Kullanımının Doğa Dostu ve Bilinçli Yolları

4.5. Yabancı Ot Mücadelesinde Bitki Koruma Hekimi’nin Görev ve Sorumlulukları

4.6. Türkiye’de Bölge Bölge Yaygın Yabancı Ot Türleri

4.7. Bölgelere Göre Örnek Vakalar

4.7.1. Örnek Vaka 1 (Karadeniz): Fındık Bahçelerinde Yabancı Ot Yönetimi: Türler, Etkileri ve Mücadele Yöntemleri

4.7.2. Örnek Vaka 2 (Akdeniz ve Ege): Narenciye Bahçelerinde Yabancı Otla Mücadele Yöntemleri

4.7.3. Örnek Vaka 3 (Trakya): Ayçiçeği Tarlalarında Yabancı Otla Mücadele Yöntemleri

4.7.4. Örnek Vaka 4 (Ege ve Akdeniz): ): Zeytin Bahçelerinde Yabancı Ot Yönetimi: Türler, Etkileri ve Mücadele Yöntemleri

4.8. Özet

 BÖLÜM 5. BİTKİ KORUMA YÖNTEMLERİ

5.1. Bitki Koruma Yöntemleri Sınıflaması

5.1.1. Kültürel (Agro-teknik) Yöntemler

5.1.2. Mekanik ve Fiziksel Yöntemler

5.1.3. Biyoteknik Yöntemler

5.1.4. Biyolojik Mücadele

5.1.5. Kimyasal Mücadele

5.1.6. Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)

5.2. Organik ve Biyolojik Tarımda Bitki Koruma

5.3. Yeni Teknolojiler ve Dijital Tarımda Bitki Koruma

5.4. Bitki Koruma Yöntemlerine Göre Uygulamalar ve Ürün Reçeteleri

5.4.1. Kültürel (Agro-teknik) Yöntemler

5.4.2. Mekanik ve Fiziksel Yöntemler

5.4.3. Biyoteknik Yöntemler

5.4.4. Biyolojik Mücadele

5.4.5. Kimyasal Mücadele

5.4.6. Entegre Mücadele Örneği (IPM

5.5. Özet

BÖLÜM 6. TANI VE TEŞHİS YÖNTEMLERİ

6.1. Hastalık Tanı Yöntemleri

6.1.1. Görsel ve Morfolojik Teşhis

6.1.2. Laboratuvar Temelli Yöntemler

6.1.3. Moleküler Tanı Teknikleri

6.1.4. Serolojik ve Hızlı Test Yöntemleri

6.2. Uzaktan Algılama ve Dijital Görüntüleme Sistemleri

6.3. Türkiye’de Teşhis Altyapısı ve Uygulama Örnekleri

6.4 Bitki Koruma Hekiminin Teşhis Sürecindeki Görev ve Sorumlulukları

6.4.1. Bitki Koruma Hekiminin Etik ve Yasal Sorumlulukları

6.4.2. Bitki Koruma Hekiminin Teşhis Sürecinde Karşılaştığı Yaygın Zorluklar

6.4.3. Bitki Koruma Hekiminin Kullandığı Temel Teşhis Araçları

6.4.4. Bitki Koruma Teşhis Süreci – Akış Diyagramı

6.5. Türkiye’den Bitki Koruma Hekimliği Vaka Örnekleri

6.6. Özet

 BÖLÜM 7. TarımDA BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK DAYANIKLILIK

7.1. Tarımda Biyoteknoloji ve Genetik Dayanıklılığın Bitki Koruma Hekimliğindeki Yeri

7.2. Tarımsal Biyoteknolojinin Uygulama Alanları

7.3. Genetik Dayanıklılık

7.3.1. Genetik Dayanıklılık Türleri

7.3.2. Genetik Modifikasyon (GDO) ve Bitki Koruma

7.3.4. Moleküler Teknikler ve Tanı Yöntemleri

7.3.5. Genetik Dayanıklılıkta Yeni Yaklaşımlar

7.4. Etik, Hukuki ve Sosyo-Ekonomik Boyutlar

7.5. Bitki Koruma Hekimi Açısından Görev ve Sorumluluklar

7.5. GDO Ürünlerin Hastalıklara Karşı Direncinin Rolü

7.5.1. Genetik Olarak Değiştirilmiş Ürünlerin Temel Mantığı

7.5.2. Hastalıklara Karşı Genetik Dayanıklılık Mekanizmaları

7.5.3. Bitki Koruma Hekimliğinde GDO'ların Yeri

7.5.4. Riskler ve Sorumluluklar

7.5. Türkiye ve Dünya Örnekleri

7.6. Halk Sağlığı Açısından GDO’lu Ürünlerin Potansiyel Riskleri ve Gerçekler

7.7. Bitki Koruma Hekimlerinin GDO’lu Ürünlerde Görev ve Sorumlulukları

7.7.1. GDO Teknolojilerinin Tarımsal ve Bitki Koruma Perspektifi

7.7.2. Türkiye’de GDO Mevzuatı ve Uygulamaları

7.7.3. Bitki Koruma Hekimlerinin Görev ve Sorumlulukları

7.8. Özet

Bölüm 8. BİTKİ KORUMA HEKİMLİĞİNDE YAPAY ZEKANIN ROLÜ

8.1. Yapay Zeka Kavramı ve Temel Teknolojiler

8.2. Bitki Koruma Hekimliğinde Yapay Zeka Uygulamaları

8.2.1. Hastalık ve Zararlı Teşhis Sistemleri

8.2.2. Tahmin ve Erken Uyarı Modelleri

8.2.3. Akıllı İlaçlama ve Biyolojik Mücadele

8.2.4. Genetik Düzeyde Bitki Dayanıklılığı Analizi

8.3. Teknik Altyapı Gereksinimleri

8.4. Gelecek Perspektifi ve Araştırma Alanları

8.5. Örnek Uygulamalar ve Çalışmalar

8.5.1. Görüntü Tabanlı Hastalık Teşhis Sistemleri

8.5.2. Tahmin ve Erken Uyarı Sistemleri

8.5.3. Akıllı İlaçlama ve Otonom Robotlar

8.5.4. Genetik Analiz ve Direnç Yönetimi

8.5.5. Uygulamada Bilimsel ve Teknik Zorluklar

8.6. Gelecek Araştırma Alanları

8.7. Türkiye'de Yapay Zeka Destekli Tarım Projeleri ve Uygulamaları

8.8. Özet

Bölüm 9. HALK SAĞLIĞI, BİTKİ KORUMA VE YAPAY ZEKA İLİŞKİ ÜÇGENİ

9.1. Halk Sağlığına Etkiler: Bitki Koruma Perspektifi

9.1.1. Pestisit Kalıntıları ve Gıda Güvenliği

9.1.2. Mikotoksin ve Patojen Bulaşımı

9.1.3. İklim Değişikliği, Bitki Koruma ve Yeni Riskler

9.2. Yapay Zekanın Rolü: Entegre Halk Sağlığı Yaklaşımı

9.3. Bilimsel ve Toplumsal Boyut

9.4. Gelecek Perspektifi ve Politik Öneriler

9.5. Tek-Sağlık (One Health) Yaklaşımı ve Bitki Koruma

9.6. Gıda Güvenliği, Halk Sağlığı ve Yapay Zeka Entegrasyonu

9.6.1. Pestisit Kalıntı Tespiti

9.6.2. Mikotoksin ve Biyolojik Kontaminasyon Analizi

9.6.3. Akıllı Tedarik Zinciri ve İzlenebilirlik

9.6.4. İklim Değişikliği, Yeni Tehditler ve Yapay Zeka

9.6.5. Bilimsel Bulgular, İstatistikler ve Stratejik Öneriler

9.7. Bitki Koruma - Halk Sağlığı - Yapay Zeka Alanında Örnek Vaka Çalışmaları

9.7.1. Dünyadan Örnek Vaka Çalışmaları

9.7.2. Türkiye’den Örnek Vaka Çalışmaları

9.7.3. Vaka Çalışmalarının Ortak Öğretileri

9.8. Özet

Bölüm 10. MEYVE AĞAÇLARI VE BİTKİ KORUMA HEKİMLİĞİ

10.1. Meyve Ağaçlarının Sınıflandırılması

10.1.1Botanik (Bilimsel) Sınıflandırma

10.1.2. Meyve Türüne Göre Sınıflandırma:

10.1.3. İklim İsteğine Göre Sınıflandırma

10.1.4. Yaprak Dökme Özelliğine Göre

10.1.5. Yetiştirme Amacına Göre

10.2. Meyve Ağaçlarının Sınıflandırılması ile Zirai Hastalıkların Ortaklığı

10.2.1. Aynı Familyada Olan Türlerin Hastalık Ortaklığı

10.2.2. Benzer Meyve Tiplerinin Ortak Sorunları

10.2.3. İklim ve Yetiştirme Bölgesine Göre Hastalık Ortaklığı

10.2.4. Yaprak Dökme Özelliği ile Bağlantı

10.2.5. Pratikte Kullanılan Bilimsel Yaklaşımlar

10.7. Kirazlarda Kurtlanma Sorunu

10.3. Meyve Ağaçlarında Yaygın Hastalıklar ve Mücadele Yöntemleri

10.3.1. Kara Leke Hastalıkları (Venturia spp.)

10.3.2. Mildiyö (Plasmopara viticola, Phytophthora spp.)

10.3.3. Külleme (Sphaerotheca pannosa vb.)

10.3.4. Kök ve Gövde Çürüklükleri

10.3.5. Virüs Hastalıkları

10.4. Meyve Ağaçlarında Zararlılar ve Mücadeleleri

10.4.1. Elma İç Kurdu (Cydia pomonella)

10.4.2. Zeytin Sineği (Bactrocera oleae)

10.4.3. Meyve Bitleri (Aphididae)

10.4.4. Kırmızı Örümcek Akarları (Tetranychus spp.)

10.4.5. Diğer Zararlılar

10.5. Entegre Meyve Ağaçları Koruma Yönetimi (IPM)

10.5.1. Bitki Koruma Hekiminin Meyve Bahçelerindeki Rolü

10.6. Meyve Ağaçlarında Yararlı Böcekler ve Önemi

10.6.1. Meyve Bahçelerinde Sıkça Rastlanan Yararlı Böcekler

10.6.2. Yararlı Böceklerin Korunması ve Desteklenmesi

10.6.3. Bitki Koruma Hekiminin Rolü

10.7. Elma Ağaçlarında Zararlı ve Hastalıklarla Mücadele Örnekleri

10.7.1. Elma İç Kurdu (Cydia pomonella)

10.7.2. Elma Karaleke (Venturia inaequalis)

10.8. Özet

Bölüm 11. OTUMSU BİTKİLER VE BİTKİ KORUMA HEKİMLİĞİ

11.1.1. Botanik (Bilimsel) Sınıflandırmaları

11.1.2. Yetiştirme ve Morfolojik Özellikleri

11.1.3. Tarımsal Sınıflandırma

11.1.4. Zirai Hastalık ve Zararlı Benzerlikleri

11.2. Salatalık ve Domates Sınıflandırması

11.2.1. Hastalık ve Zararlı Benzerlikleri

11.3. Karpuz, Kavun ve Salatalık Sınıflandırılması

11.3.1. Hastalık ve Zararlı Kesişmeleri

11.4. Domates ve Salatalıkta Bitki Koruma

11.4.1. Domateste Yaygın Hastalıklar ve Mücadele Yöntemleri

11.4.1.1. Geç Yanıklık (Phytophthora infestans)

11.4.1.2. Mildiyö (Peronospora spp.)

11.4.1.3. Antraknoz (Colletotrichum spp.)

11.4.1.4. Virüs Hastalıkları (TMV, ToMV, TSWV vb.)

11.4.2. Domateste Yaygın Zararlılar ve Mücadele Yöntemleri

11.4.2.1. Yaprak Bitleri (Aphididae)

11.4.2.2. Tripsler (Frankliniella occidentalis vb.)

11.4.2.3. Tuta absoluta (Domates güvesi)

11.4.2.4. Beyaz Sinek (Bemisia tabaci)

11.4.3. Domateste Entegre Mücadele Yaklaşımları

11.4.4. Örnek İlaçlama ve Müdahale Takvimi

11.5. Kavun ve Karpuzda Yaygın Hastalıklar ve Mücadeleleri

11.5.1. Antraknoz (Colletotrichum spp.)

11.5.2. Fusarium Solgunluğu (Fusarium oxysporum f.sp. melonis/watermelon)

11.5.3. Kabak Mozaik Virüsü (CMV, ZYMV vb.)

11.5.4. Külleme (Podosphaera xanthii)

11.5.6. Yaygın Zararlılar ve Mücadeleleri

11.5.6.1. Kabak Güvesi (Diaphania hyalinata)

11.5.6.2. Yaprak Bitleri (Aphididae)

11.5.6.3. Kırmızı Örümcek Akarları (Tetranychus spp.)

11.5.7. Kültürel ve Entegre Mücadele Önerileri

11.5.8. Örnek İlaçlama Takvimi (Kavun ve Karpuz)

11.6. Çilek Hastalıkları

11.6.1. Çileğin Hızlı Çürüme Nedenleri

11.6.2. Çilekte Hastalıkların Tanısı

11.6.3. Hasat Sonrası Muhafaza Teknikleri

11.7. Özet

Bölüm 12. BİTKİ KORUMA ECZACILIĞI

12.1. Bitki Koruma Eczacılığının Temel İlkeleri

12.2. Bitki Koruma Ürünlerinin Farmakolojisi

12.2.1 Etken Maddelerin Sınıflandırılmas

12.2.2 Farmasötik Formülasyonlar

12.3. Uygulama Teknikleri ve Hassas Tarım Yaklaşımları

12.4. Direnç Gelişimi ve Yönetimi

12.5. Bitki Koruma Ürünlerinin Yan Etkileri ve Kalıntılar

12.6. Bitki Koruma Eczacılığına Bilimsel Yaklaşım

12.6.1. Bitki Koruma Ürünlerinin Bilimsel Temelleri

12.6.2. Doğru Doz, Zamanlama ve Uygulama İlkeleri

12.6.3. Kalıntılar, Gıda Güvenliği ve İnsan Sağlığı

12.7. Zirai İlaç Etiketleri ve Örnek Açıklamaları

12.7.1. Etiket Üzerindeki Temel Başlıklar ve Örnek Açıklamaları

12.8. Çiftçi Eczacılığı ve Tarım Efsaneleri

12.8.1. Çiftçi Eczacılığının Temel Uygulama Alanları

12.8.2. Tarım Efsaneleri ve Yanlış Bilinenler

12.8.3. Bilimsel Tarım ile Çiftçi Eczacılığı Arasındaki Farklar

12.8.4. Çiftçi Eczacılığının Doğru Yönleri Var mı?

12.8.5. Bilinçli Çiftçi Örnekleri ve Başarı Hikayeleri

12.9. Özet

Ekler:

E-1. Epidemiyolojik Döngü

1.1. Başlangıç Noktası - İnokulum Kaynağı

1.2. Yayılma - Dispersal

1.3. Konukçu Bitkiye Ulaşma - Enfeksiyon Öncesi Temas

1.4. Enfeksiyon ve Çoğalma

1.5. Hastalık Belirtilerinin Ortaya Çıkışı

1.6. Yeni İnokulum Oluşumu ve Döngünün Tekrarı

1.7. Kabakgiller Örneği (Karpuz, Kavun, Salatalık, Kabak)

1.8. Türkiye’de Sık Görülen Hastalıklar ve Yayılım Döngüleri

1.8.1. Külleme Hastalığı (Un Beyazlığı)

1.8.2. Mildiyö (Yaprak Küf Hastalığı)

1.8.3. Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora)

1.8.4. Fusarium Solgunluğu — Fusarium oxysporum

1.8.5. Gri Küf (Botrytis) — Botrytis cinerea

1.8.6. Hastalık Döngüsünü Kırmak İçin Neler Yapılır

E-2. Örnek Reçeteler

KAYNAKÇA

DİZİN